Тайыр Жароков

Жароков Тайыр (26.09.1908, Батыс Қазақстан облысы Жәнібек ауданы Жетібай ауылы — 11.03.1965, Алматы) — ақын.

1923 — 1927 жылы Орынбордағы Қазақ халық ағарту институтында,

1928 — 1932 жылы ҚазПИ-де,

1934 — 1935 жылы Ленинград тарих философия және әдебиет институтының аспирантурасында оқыған.

1932 — 1933 жылы жаңадан құрылған Қазақстан Жазушылар одағы ұйымдастыру комитетітінің хатшысы,

1933 — 1934 жылы Қазақ мемлекеттік көркем әдебиет баспасының редакторы,

1936 — 1938 жылы “Қазақ әдебиеті” газеті редакторының орынбасары,

1938 — 1942 жылы Жамбыл Жабаевтың әдеби хатшысы қызметтерін атқарды. Ұлы Отан соғысына қатысқан.

1946 — 1965 жылы Қазақстан Жазушылар одағы мен Қазақ мемлекеттік көркем әдебиет баспасында (қазіргі “Жазушы” баспасы) жауапты қызметтер атқарды.

Ақынның алғашқы өлеңдері “Аэроплан”, “Күлімдейді күміс күн де” 1927 — 1928 жылы жарияланды. Бірінші өлеңдер жинағы 1932 жылы “Жұлдыз жарығы” деген атпен басылып шықты. Әр жылдарда “Нефстан”, “Мотор жыры”, “Күн тіл қатты” (1934), “Мұз тұтқыны” (1935), “Тасқын” (1937, 1949), “Нарын” (1935), “Тастағы жазу” (1940), ”Бақыт жырлары”, “Жапанды орман жаңғыртты” (1949), “Қырда туған құрыш” (1954, 1955, 1956), “Жыр қанаты” (1956), “Құмдағы дауыл” (1958), “Тау жырлайды” (1962), “Теңіз баласы” (1963), “Тасқынға тосқын” (1965), т.б. кітаптары жарық көрді. Ақынның таңдамалы шығармаларының 1958 — 1959 жылы екі томдығы, 1972 — 1975 жылы төрт томдығы және 1951 — 1978 жылы бір томдығы басылды. Жароков, әсіресе, саяси-әлеуметтік лириканың шебері. Ақын поэзиясына өмір жаңалықтарын дер кезінде көре біліп, оны публицистикалық леппен, романтикалық сезіммен шабыттана жырлау тән. “Күн тіл қатты” поэмасында кеңес ұшқыштарының 1934 жылы 22 км биіктікке көтеріліп, дүниежүзілік рекорд жасаған ерлігін романтикалық қуатпен шаттана жырлады. “Тасқын” поэмасында 1921 жылы Алматыда болған су тасқынын суреттей отырып, Қайсар мен Жамал секілді қарапайым жастардың бейнесін типтік дәрежеде жасай білді. Ақын бұл тақырыпқа кейін қайта оралып, “Тасқынға тосқын” (1965) поэмасын жазды. Бұл шығармалар тек Жароков шығармашылығының ғана емес, қазақ поэзиясының елеулі табысы ретінде бағаланды. 1940 жылы жазылған “Нарын” поэмасында ақын тарихи өлкенің өткені мен бүгінгісін салыстыра отырып жыр төгеді. “Қырда туған құрыш” поэмасы Қазақстан Магниткасы — Теміртауға арналған. Ақын қазақ өлеңі өрнегіне өзіндік өзгерістер әкеліп, жаңашыл ақын атанады. Жароков аудармашылық өнермен де айналысты. Ол А.С. Пушкиннің “Цыгандар”, “Кавказ тұтқыны”, “Коломнадағы кішкене үй”, “Ағайынды қарақшылар”, “Граф Нулин”, “Қысқы кеш”, “Қысқы ертеңгілік”, М.Ю. Лермонтовтың “Черкестер”, “Қылмыскер”, сондай-ақ, Ш.Руставелидің, Т.Шевченконың, Н.Некрасовтың, В.Маяковскийдің, М. Алигеридің, А.Сурковтың шығармаларын қазақ тіліне аударады. Екі мәрте Еңбек Қызыл ту орденімен, “Құрмет Белгісі” орденімен марапатталған.