25 қазан - Григориан жылнамасының 296-күні. Qazaqstan tarihy порталы бұл күні әлем елдерінде қандай айтулы мерекелер өтті, қандай тарихи даталар болғанын айтып өтеді. Сондай-ақ Қазақстан тарихында елеулі орны бар бірнеше тұлғалар осы күні дүниеге келді.
25 қазанда дүниеге келген танымал тұлғалар
Тахауи Ахтанов – Қазақтың көрнекті жазушысы, драматург. Қазақстанның халық жазушысы, Мемлекеттік сыйлықтың иегері. Ол 1923 жылы жиырма бесінші қазан күні Ақтөбе облысы, Шалқар ауданы, Шетырғыз ауылында дүниеге келген. Орта мектепті туған ауылында бітіріп, 1940 жылы арман қуып Алматы шаһарын бетке алады. Алып қаладағы қазіргі Абай атындағы Қазақ мемлекеттік университетіне оқуға түседі. Екінші курста оқып жүргенде, өзі сұранып майданға аттанады. Жазушының алғашқы әдеби туындылары майдан газеттерінде жарияланады. Отты мақалалары арқылы жауынгерлерге рух беріп, жеңістің жақындауына қаламмен де, қарумен де үлес қосады. Екінші дүниежүзілік соғыстан оралған соң, майдангер жазушы әдебиетке келеді. Алғашқы әдеби туындылары «Жастар дауысы» ұжымдық антологиясында жинақталады. Осы кезде оның әдеби-сын мақалалары молырақ басылып, алғашқы монографиялық зерттеу еңбегі жарияланды. Т. Ахтановтың өнімді де жемісті еңбек еткен жанрлары - проза мен драматургия.
Жазушының «Күй аңызы», «Дала сыры», «Қаһарлы күндер», «Боран», «Ант» атты повест, романды оқырман жүрегінен ерекше орын алды. Әсіресе «Боран» романы өткен ғасырдың 66 жылы Қазақ КСР-ның Мемлекеттік сыйлығына ие болды. Т. Ахтанов көп жылдар бойы «Көркем әдебиет» баспасында редактор, бөлім меңгерушісі, киностудияда сценарий бөлімінің бастығы, Қазақстан Жазушылар одағының хатшысы, «Әдебиет және өнер» журналының редакторы, республикалық кітап паталасының директоры қызметтерін атқарды. Бүгінгі таңда туған өлкесінде жазушының атында көше және алып ескерткіші бар. Сондай-ақ Ақтөбе облыстық драма театры Тахауи Ахтанов атында. 1994 жылы жиырма бесінші қыркүйекте Алматы қаласында дүниеден өтті.
Октябрь Қыдырбайұлы Жарылғапов – даңқты спортшы, Советтер одағының және Қазақстанның еңбек сіңірген жаттықтырушысы. Ол 1931 жылы жиырма бесінші қазанда Өзбекстан Республикасы, Ташкент облысында дүниеге келген. Алматы қаласында малдәрігерлік институтын кейіннен Алматы дене шынықтыру институтын тәмамдаған. 1954-1957 жылы волейболдан алматылық «Буревестник» командасы сапында өнер көрсетіп, Республика чемпионы атанған. Сол жылдары Ұлттық құраманың сапында болып, Советтер одағында өнер көрсетті. Октябрь Қыдырбайұлы - Советтер одағының, Еуропа және әлем біріншіліктерінің, сондай-ақ олимпиада ойындарының чемпиондары мен жүлдегерлерін тәрбиелеген. Ол 1955 — 1962 жылдары волейболдан Қазақстан ерлер құрама командасының аға жаттықтырушысы болды. Даңқты спортшының шәкірттері қатарында Жәнібек Сауранбаев, Заңғар Жәркешев, Марат Мәденов, Төленді Ахметжанов, Жұмаш Махмұтов, Төлеш Сұлтанов, Еңсебек Иманғалиев, Амангелді Сұлтанов, Геннадий Гончаров, Валерий Кравченко, Олег Антропов, Александр Портной, Геннадий Паршин, Николай Рагозин сынды саңлақ волейболшылардың есімдері аталады. Ол еліміздің спортын дамытуға айрықша үлес қосты.
Кенжебай Дүйсенбаев – қазақстандық суретші. Қазақстанның еңбек сіңірген өнер қайраткері, «Тарлан» сыйлығының лауреаты. Ол 1941 жылы жиырма бесінші қазанда Түркістан облысы, Келес ауданы, Абай ауылында дүниеге келген. 1972 жылы А.Н. Островский атындағы Ташкент көркөмсурет-театр институтын тәмамдап, суретші-кескіндемеші мамандығын игереді. 1989 жылы «Созақ мотиві» атты кенепке салынған жұмысы Каспий маңы суретшілерінің Баку биенналисінің күміс медаліне ие болды. «Аула» атты суреті үшін Советтер одағының Суретшілер одағы басқармасының дипломымен марапатталды. Даңқты өнер қайраткерінің туындылары Мәскеудегі әйгілі Мемлекеттік Третьяков галереясында, Ә.Қастеев атындағы Мемлекеттік өнер мұражайында, Бішкектегі Г.Айтиев атындағы Қырғыз ұлттық бейнелеу өнер мұражайында сондай-ақ шетелдің Франция, Германия, АҚШ, Румыния көрмелерінде жинақталған. Көп жылдар бойы Алматы шаһарындағы қазіргі О. Таңсықбаев атындағы Алматы декоративті-қолданбалы өнер колледжінде ұстаздық қызмет атқарып, сурет, кескіндеме, композиция пәндерінің оқытушысы болды. Темірбек Жүргенов атындағы Қазақ Ұлттық Өнер академиясында да ұстаздық қызмет атқарды. К. Дүйсенбаев - шығармашылық жолын сюжеттік композициялардан бастады. Іздеу бағытын өзгерткен керемет оқиға итальяндық абстракционист Джорджио Морандидің Мәскеудегі жұмысының көрмесінде (1988) суреттерімен кездесу болды. Бүгінгі таңда суретші қазақ ауылының өмір салты мен Дала кеңістігінің табиғатына арналған көптеген кескіндемелік картиналардың авторы.
Бауыржан Қарабеков – көрнекті ақын, Қазақстан Жазушылар одағының мүшесі. Халықаралық «Алаш» әдеби сыйлығының иегері. Ол 1956 жылы жиырма бесінші қазан күні Түркістан облысы Мақтаарал ауданы Асықата ауылында дүниеге келген. Қазақ политехникалық институтын тәмамдаған. Еңбек жолын Советтер одағының Радио өнеркәсібі министрлігінде бастаған. Кейіннен өзі білім алған институтта инженер, оқытушы болып қызметтер атқарды. Мәскеу қаласындағы энергетика институтының аспирантурасын бітірген. Ақынның әдеби туындылары 1990 жылдан бастап газет-журнал беттерінде жиі жарияланып келеді. «Қызылдың ауыл құмында», «Құмдағы жазулар» атты өлең жинақ кітаптарының авторы.
25 қазан - Әлемде
25 қазан – Литва Республикасының конституция күні. Жыл сайын Литвада бұл күн мемлекеттік басты мерекелердің бірі ретінде аталып өтіледі. Литва Республикасының Конституциясы – 1992 жылы 25 қазан күні жалпыхалықтық референдум негізінде қабылданды. Бұл Литва Республикасының негізгі заңы болып табылады. Тарихи құжат немесе конституция 14 тараудан, 154 баптан тұрады. Конституция құрылымында Литваның бұрынғы конституциялық актілерінің әсері айтарлықтай байқалады. Көптеген Конституциялар үшін дәстүрлі Парламент, Президент, Үкімет, сот жүйесі, жергілікті басқару тарауларымен қатар, Литва Конституциясында 1922 жылғы Конституцияда алғаш рет Литвада пайда болған қаржы және бюджет тарауы да бар. Конституцияның мәтіні анықтығы мен дәйектілігімен ғана емес, сонымен қатар нақты Нормативтік шешімдердің жоғары деңгейі мен егжей-тегжейлі өңделуімен де ерекшеленеді. 1990 жылдың 11 наурызына дейін Литва аумағында 1977жылғы Советтер одағы Конституциясы және 1978 жылғы Литва КСР Конституциясы қолданылды. Литва КСР Жоғарғы Кеңесі 1990 жылы 11 наурызда ескі Конституцияларының күшін жойды.
25 қазан – маркетинг күні. Жыл сайын жиырма бесінші қазанда Ресей, Беларусь және ТМД-ның бірқатар басқа елдерінде маркетинг күні аталып өтіледі. Кәсіби мереке 1975 жылы КСРО Сыртқы сауда министрлігінде маркетинг және жарнама Басқармасының құрылған күніне орайластырылған. Маркетинг (ағылш. marketing "нарықтық қызмет") – пайда табу мақсатында нарықтық қажеттіліктерді қанағаттандыруға бағытталған ұйымдастырушылық қызмет. Демек, маркетолог-компанияның сатылымы мен жалпы кірісін арттыру үшін өнімдер мен қызметтерді жылжыту стратегиясын жасайтын сатуды басқару жөніндегі маман. Маркетологтар бүгінде ең көп сұранысқа ие мамандықтардың бірі болып табылады. Олардың кәсіби міндеттеріне өнім мен тұтынушы арасындағы ең оңтайлы жолдарды табу, пысықтау және жүзеге асыру кіреді. Нарық пен тұтынушылық сұранысты зерттеу, баға саясатын, жарнамалық стратегияны әзірлеу, мақсатты аудиторияға жарнамаланған тауардың немесе қызметтің барлық артықшылықтарын жеткізе білу – мұның бәрі бәсекелестерден ерекшеленуге көмектеседі. Бизнестің сәттілігі көбінесе маркетологтың кәсібилігіне байланысты.
25 қазан – Беларусияда диірменшілер күні. Жыл сайын жиырма бесінші қазан күні Беларусь халқы диірменшілер күнін атап өтеді. Шығыс Еуропалықтар үшін диірменшілердің жұмысы әрдайым жоғары құрметпен бағаланған. Өйткені күз келіп, барлық дәнді дақыл жиналған кезде, ұнның сапасы, тиісінше жейтін нанның дәмді болуына диірменшілер жауапты. Бүгінгі таңда Беларусьта әлі күнге дейін жел және су диірмендері көптеп кездестіруге болады. Бұл олардың ата-кәсіптерінің бірі десек те болады. Бұл елдің әдеби туындылары, аңыз-әңгімелерінің басым көпшілігі дирімен тақырыбына арқау болған. Диірменшілер күнін Беларусь ауылдары ерекше тойлайды. Ауылдықтар диірменші кәсібін құрметтеп, оларға құрмет-қошеметін білдірген. Жоғарыда айтқан жел немесе су диірмендері көбінесе ауқатты шаруалардың қолында болды. Халық арасында диірмен мен нанға байланысты халық тәмсілдері де көп болды. Ал диірменшілер күнінің күз мезгіліне таңдалуы да кездейсоқтық емес. Бұл уақытта бидай толықтай игеріліп, тіпті диірменнен үнтақталып, ұн болып, нан пісіруге дайын болады. Беларусь – өзендер мен көлдерге бай ел. Сондықтан болар диірменге қажетті су мен желге бұл елдің мүмкіншіліктері жоғары.
25 қазан – Гренадада Алғыс айту күні. Жыл сайын жиырма бесінші қазанда Гренада халқы алғыс айту күнін атап өтеді. Бұл атаулы тарихи күн – гренадалықтар үшін Ұлттық мереке күні болып табылады. Мерекенің атауы мен күніне қарамастан, оның Американдық және канадалық Алғыс айту күндеріне ешқандай қатысы жоқ. Ол 1983 жылы 25 қазанда АҚШ-тың Гренадаға басып кіруін еске алу үшін атап өтіледі. 1979 жылы Гренадада мемлекеттік төңкеріс болды. Нәтижесінде Морис Бишоп басқарған солшыл радикалды жаңа зергерлік қозғалыс билікке келді. Елдің жаңа басшылығы АҚШ-қа сәйкес келмейтін социалистік елдермен белсенді ынтымақтастыққа бет бұрды. 1983 жылы қазанда Үкіметтің бөлінуіне байланысты тағы бір төңкеріс болды, оның барысында Морис Бишоп өлтірілді. АҚШ оны Гренадаға басып кіру үшін сылтау ретінде пайдаланды. Бұл төңкерісті Гренададағы американдық студенттердің қауіпсіздігіне қауіп ретінде қарастырды. Шапқыншылық 1983 жылы 25 қазанда басталды 27 қазанға қарай аяқталды. Әскери операция аяқталғаннан кейін Гренаданың жаңа үкіметі «Алғыс айту» күні деп аталатын мемлекеттік мереке құрды. Мереке күні ретінде шапқыншылық басталған күн таңдалды. Мереке жыл сайын бүгінгі күнге дейін атап өтіліп келеді.
25 қазан - Дүниежүзілік макарон күні (WorldPastaDay). Макаронның да төл мерекесі бар екенін білдіңіз бе? Жыл сайын жиырма бесінші қазан күні бүкіләлемдік макарон күні аталып өтіледі. Макарон – әлемдегі ең өтімді және ең көп таралған түрі. Макаронның паста, спагетти, вермишель, кеспе, лазанья түрлері бар. Тарихи күнді макарон өнімдерін жақсы көретіндер атап өтеді. Бұл мереке 1995 жылы Италияның Рим қаласында өткен макарон өндірушілер конгресінде құрылды. Мереке күні ретінде конгресс күні өткен 25 қазан таңдалды. Бүгінгі күні бұл күн көптеген елдерде кеңінен атап өтіледі. Өйткені, макарон өнімдері дәмді әрі пайдалы тағам болғандықтан, бүкіләлемде танымал. Сондықтан бүгінгі мереке осы өнімді сүйетіндерді әлемдік ауқымда біріктіруге, оны әр түрлі формада насихаттауға, әр түрлі елдердің аспаздығының мәдени аспектілеріне ерекше назар аударуға арналған. Сонымен қатар, әлемде макаронның 600-ден астам түрі және оларды дайындаудың ондаған әдісі бар. Тарихи деректерге сәйкес,макарондарды біздің дәуірімізге дейінгі ІІІ ғасырда қытайлықтар ойлап тапқан. Олар бұл өнімді ламьян деп атаған. Бүгінгі таңда шығыс халықтарының әр түрлі кеспеге тәуелділігі бәріне белгілі. Уақыт өте келе бұл тағам басқа Азия елдерінде де кең таралды. Еуропада, дәлірек айтсақ, қазіргі Италия аумағында, бір нұсқа бойынша, макарон этруск кезеңінде (яғни Рим империясына дейін) пайда болды. Басқа мәліметтер бойынша, олар Еуропаға, арабтардың арқасында, VIII ғасырда Андалусияға жетті. Содан кейін біртіндеп басқа елдердің аспаздық мәдениеттеріне тарады. Бірақ бұл макарон өндірісін және олардың әртүрлілігін кеңінен дамытқан итальяндықтар болды.
25 қазан – Ресейде кеденшілер күні. Жыл сайын 25 қазанда Ресей Федерациясында кеден күні аталып өтіледі. Бұл тарихи күн Ресей Федерациясы Президентінің 1995жылғы4тамыздағы №811Жарлығымен белгіленді. Ресей Федерациясының Федералды кеден қызметі (FTS) — жеке тұлғалардың, заттардың, тауарлардың, қызметтер мен капиталдардың мемлекет кедендік шекарасы арқылы өтуін және олардан кедендік баждар мен алымдарды алуды бақылайтын федералды атқарушы органы. 25 қазан – ежелден орыс кеден қызметі тарихындағы маңызды күн болып саналды. Дәл осы күні 1653 жылы елде алғаш рет патша Алексей Михайловичтің «Мәскеуде және Ресей қалаларында» кедендік баж алу туралы Жарлығынан туған Бірыңғай кеден жарғысы пайда болды. Алғаш рет кеденшілердің (сынаушылардың)тауарлардың қозғалысын бақылауды жүзеге асыру жөніндегі құқықтары менміндеттері заңмен бекітілді. Бұл құжаттың пайда болуы Ресейдегі Кеден ісін одан әрі дамыту үшін өте маңызды оқиға болды.Сол сәттен бастап Кеден елдің экономикалық мүдделерін қорғауға арналған мемлекеттік қызметке айналды. Сонымен қатар, 1991 жылы 25 қазанда Ресей Президентінің Жарлығымен Ресей Федерациясының Мемлекеттік Кеден комитеті құрылды. 2004 жылы Ресей Федерациясының Федералды кеден қызметіне (ФТС) айналды. Ресей Федерациясының жаңа Кеден кодексінде жұмыс істей отырып, ресейлік кеденшілер әлемдік стандарттар деңгейінде жұмыс істей алатындықтарын дәлелдеді. Кеден органдарының жұмысында әлемнің басқа елдерінде қолданылып жүрген тәуекелдерді талдау және басқару жүйесі барған сайын белсенді пайдаланылуда. Кедендік ақпараттық жүйелерді жаңғырту бағдарламасы іске асырылуда. Кедендік бақылау мен кедендік ресімдеудің озық технологиялары енгізілуде. Электрондық цифрлық қолтаңбаларды қолдана отырып, тауарлар мен көлік құралдарын декларациялаудың электрондық нысанына көбірек кеден бекеттері көшуде. Кеден органдарының құқық қорғау бөлімшелерінің жұмысы жетілдірілуде. Халықаралық терроризмге қарсы күресте кеденшілердің жұмысы қару-жарақ пен оқ-дәрі контрабандасымен күресуге, тауарлар мен көлік құралдарын жеткізу жолдарының қауіпсіздігін қамтамасыз етуге, Дүниежүзілік кеден ұйымының Кеден қызметтерінің құқық қорғау бөлімшелерінің терроризмге қарсы күрестегі күш-жігерін біріктіруге бағытталған.
