Әр дәуірдің өз батыры болады. Алайда, батырлық тек қана білектің күшімен өлшенбесе керек. Бүгінгі кейіпкерлеріміз – гүлдей нәзік болса да таудай міндет пен жауапкершілік арқалаған аналар. Олар бір-бір үйдің түтінін түтетіп, берекесін арттырып, жанұясына жылулық сыйлап қана қоймай, үлкен қадамдарға барып, өмірлерін өзге арнаға бұрған батыл жандар.
Нұршаш Нұрмұханқызы
Нұршаш Нұрмұханқызы – 1977 жылы Іле облысының Моңғолкүре ауданында туған. Шыңжаң медицина университетін Жалпы медицина мамандығы бойынша тәмәмдаған. Шаңхай қаласында инемен емдеудің жаңа әдістерін меңгерген. Жоғары санаттағы дәрігер.
Шыңжаң медицина университетіне қарасты №2 ауруханада балалар дәрігері және терапевт болып жұмыс істеген.
2014 жылы Қазақстанға отбасымен көшіп келген. Үш баланың анасы. Екі жыл өтпей Астана және Алматы қаласынан «НұрМед» атты жеке клиникасын ашып, шығыс медицинасымен дертіне шипа іздеген жандарға көмектесіп келеді. Бүгінде Нұршаш дәрігер 20-ға жуық медицина саласының маманын жұмыспен қамтып отыр.
Майра Жәйтінбекқызы
Майра Жәйтінбекқызы – 1981 жылы Алтай аймағының Буыршын ауданында дүниеге келген. Іле педагогика университетінің түлегі. Шыңжаң қазақ радиосында жүргізуші, тілші, Телефильм аударма орталығында аудармашы болып жұлыс істеген. Кейіннен кәсіпкерлікке бет бұрып, «Нұрәлем» атты компания ашып, басшылық еткен. үш баланың анасы.
2017 жылы атажұртына көшіп келіп, Астана қаласына кереге жаяды. Қазақстанға келгеннен кейін дизайн және қолөнер саласы бойынша кәсіби білім алады. Бүгінде өзі құрған «Пәрида» шеберлікке тәрбиелеу орталығында қазақ әйелдеріне онлайн және оффлайн дәріс беріп, қолөнер бұйымдарын тігумен айналысады.
Гүлнұра Қоңырбайқызы
Гүлнұра Қоңырбайқызы – 1981 жылы өмірге келген. Алтай аймағы Жеменей ауданының тумасы. Шыңжаң университетінің журналистика факультетін бітірген. Шыңжаң газетінде тілші, аудармашы, редактор болып 10 жылдан аса уақыт қызмет еткен. 3 баланың анасы.
Гүлнұра отбасымен 2017 жылы Қазақстанға көшіп келді. Бүгінде отбасымен ұлттық зергерлік бұйымдарын жасаумен және сатумен айналысады.
Мөлдір Айқынқызы
Мөлдір Айқынқызы – 1993 жылы Шыңжаңның орталығы Үрімжі қаласына қарасты Теректі қазақ ауылында өмірге келген.
Қытай Халық Республикасы Ляуниң педагогика университетінің түлегі. Математика пәнінің мұғалімі. Үрімжі қалалық №140 орта мектепте 5 жылдан аса жұмыс істеген ол 2022 жылы желтоқсан айында отбасымен Қазақстанға біржола көшіп келді. Бір ұлы бар.
Мөлдір бүгінде Астана халықаралық университетінің магистранты, “Zerdeli” оқу орталығының математика пәні мұғалімі.
***
Журналист: Сіздердің барлықтарыңыз сонау туып-өскен елдеріңіздегі биік-биік белес, жеткен жетістіктеріңізді қалдырып, өмірлеріңіздің тың парағын өз қолдарыңызбен ашып, Қазақ жеріне, Қазақстан еліне отбасымен ат басын бұрған аяулы жансыздар. Ең Алғашқы сұрақты мынадан бастағым келіп отыр. Қазақстан туралы, Қазақ мемлекеті жайлы ақпаратты ең алғаш қашан, қайдан білдіңіздер?
Майра Жәйтінбекқызы: 1997-ші жылдары болса керек, біз телевизордан «Тамаша» сияқты керемет комедиялық концерттерді көретінбіз. Сол арқылы Қазақ еліміздің бар екенін білдік. Ол мектепте оқитын бала кезіміз. Экрандағы жазуларды адамдарының сөзіне қарап қарыптап оқитынбыз.
Кейін 2000 жылы университет табалдырығын аттаған соң кітапханамызда осы жақтың көптеген газет, журналдары және кітаптары болды. «Жұлдыз» журналы жиі келетін. Кириллица әліппе қолымызға тиді. Соған қарап жазып, оқуды үйрендік.
Гүлнұра Қоңырбайқызы: Біздің де орта мектеп оқитын кезіміз шығар. «Қазақстан деген ел бар екен. Тәуелсіздік алыпты» деп естиміз. Географияға мықты кластасым болды. Сол тақтаға Қазақстанның картасын қолымен сызып «мынау Қазақстан» деп таныстыратын. Екеуіміз парталаспыз, кириллицаны да бірге жазып үйрендік. Кейде жазбашасын баспаша әріптермен шатастырып та жазып қоятынбыз. Кейін «Аңыз адам», «Жұлдыз» сияқты журналдар там-тұмдап келе бастады. Оны қай үйде бар десе, сол үйден сұрап алып оқимыз. Мұқағалидың жыр жинақтары барды. Оның шет-шеттері кигіз кітап болып қалатын ғой. 2011-2002 жылдары университетке келгенде кириллицаны толыққанда меңгеріп алдық. Қазақстан жайында үлкен мағлұматтар алдық.
Нұршаш Нұрмұханқызы: «Қазақстан жайлы қашан білдің» десе мен тек қана ес білгені деп айта аламын. Өйткені менің әкем Қытай Жазушылар одағының мүшесі, өте зиялы адам, кітап жазады. Сондықтан біз ес білгеннен Мұхтар Әуезовтың 4 томдығын, Абай Құнанбаевтың кітаптарын, Сәбит Мұқановтың «Ботагөзін» оқып өстік. Жазғы демалыста отбасымызда кітап оқу жарысы болады. Осы жазушылардың қайда екенін, Қазақстан деген біздің мемлекетіміз барын, қазір Совет Одағының отарында екенін бәрін әкеміз бізге кішкене кезден бастап түсіндірген. «Қыз Жібек», «Алдар көсе» киносын кассетадан бүкіл көршілер болып көрдік. Үйде қашанда радио қоюлы тұрады, ол ылғи да Қазақстан жайлы айта береді. Сөйтсем ол қазіргі «Азаттық» радиосы екен. Біз соны тыңдап өстік. Тоқсан бірінші жылы Қазақстан тәуелсіздік алды деген кезде отбасымызбен бір қуанғаным есімде бар. 93-ші жылдары әкем ағамды Қазақстанға оқуға жіберемін деп те оқталған. Ал өзімде болашақта Қазақстанға кетемін деген ой болды. Бірақ отбасылы болған соң үмітім біраз өшіп қалды. Өйткені жолдасым Қазақстан туралы мүлде білмейді екен. «Кетемін десең баланы таста да өзің кете бер» деп айтатын. Сосын мүлдем үмітім үзілді. Бірақ бертін «Сен – қазақ» деген сайт ашылды. Содан күйеуім көп ақпарат алды. Сөйтіп ақыр-аяғында менен белсенді болып шықты да, 2014 жылы отбасымызбен біржола аттың басын атажұртқа тіредік.
Мөлдір Айқынқызы: 2007 жылы әкемнің әпкесі – апайым Қазақстанға көшетін болды. Сол кезде апайымның басқа бір мемлекет – Қазақ еліне бара жатқанын білдім. Туыстар болып жолға аттандырып қойдық. Сол кезде Қазақстан қай жақта екен деп ойладым. Бала болсам да маған үйдегілер түсіндірген болды. Кейін Мейрамбек Бесбаевтар концерт сапарымен барды. Өкінішке қарай, біз билетін ала алмадық, бірақ дискісін алып көрдік. Бертін университетке түстік. Бірде жатақханада бізден бір курс жоғары оқитын бір әпкеміз Қазақстанның айтыс дискісін алып келді. Әр мемлекеттегі өткен айтыстар жинақталған екен. Сол жерде «қазағым, көк тудың астына жиналыңдар» деп айтады. Қаты әсерлендім. Көкейіме Қазақстанға бір барып көрсем ғой деген арман ұялады. Оқу бітірдік. Мемлекеттік қызметке тұрдық. Отбасылы, балалы-шағалы болдық.
Журналист: «Қай мемлекетті мекен етсе де қазақтың бір ғана тарихи Отаны бар. Ол – Қазақстан». Бұл президентіміз Қасым-Жомарт Тоқаевтың сөзі. Сіздер әр уақытта, әртүрлі ақпараттан Қазақстан туралы танып, біліп келіпсіздер. Бертінге дейін көшу деген ойға келмеген. Жалпы төртеулеріңіз де көштің басын атамекенге бертін бұрған отбасылардың қатарынансыздар. Айтыңыздаршы, осы Қазақстанға көшемін деп нақ бекіген кездеріңіз есіңізде ме?
Нұршаш Нұрмұханқызы: Әрине, есімізде. Көшуді бұрыннан қиялданып жүрдім. Бірақ көшіп кеткенде бізге даяр тұрған, әрине, ештеңе жоқ. 2012 жылы қызым балабақшаны бітіретінге таяды. Оны бірінші кластан бастап Қазақстаннан оқытқым келді. Үйде «көшеміз, қоя тұрамыз» деген жиі талас-тартыс болып, шешімге келе алмай жүрдік. 2014 жылға келгенде «Қазақстанға барып қыдырып келейік» деп жиналдық. Жолға шығуға бір неше күн қалғанда жолдасым құр тұрған шкафтарды ашып көріп: «шынымен бекінген екенсің» деді. Шешімімді қолдады. Өйткені баламның бірінші сыныпқа барғанын сылтауратып кетпесем тағы да қалып қою қаупі басым болар еді.
Сөйтіп жарым-жартылай көшіп, ең алдымен Алматыға келдік. Астананы араладық. Мектептерді көрдік. Елордада тұрақтауға бекіндік. Екі айдың ішінде реттеліп, пәтер жалдадық. Сол қызым қазір 11-сыныпта оқиды. Балаларым Қазақ мемлекетінде өссе екен деген арманым орындалды.
Гүлнұра Қоңырбайқызы: 2009 жылы біздің де тұңғышымыз өмірге келді. Сол баланың есімін қойып, туу туралы куәлігін алып жатқандағы кезім әлі есімнен кетпейді. Енді ол жақта бүкіл құжат қытай тілінде жүреді. Қызымның аты – Алаула. Қандай тамаша еміс деп қайта-қайта қазақша жазып көремін ғой. Сол кезден бастап жүректе «балаларды өмірге әкелдік. Енді бұны өз елінде өсірейік» деген бір ой, сезім болды. Сөйтіп интернет желісін ақтарамыз. Бірақ іле-шала екіншісі дүниеге келіп жатты. Көшеміз деген ойларымыз тез-тез быт-шыт бола берді. қанша дегенмен орнығып қалғанбыз. Қартайған ата-анамыз бар. Ол кісілерден ақыл сұрасақ, қартайған шағында тастап кеткен сияқтымыз. Олар өскен ортасын қимайды. Үлкенміз бірінші сыныпқа да кіріп үлгерді. Қос тілді мектепте оқиды. Тапсырма ауыр. Қытайдың бір әрібінің өзін 10 жолдан жазады. Бірақ бала ана тілінен алыстамасын деп Мұхтар Шахановтың, Мұқағали Мақатаевтың өлеңдерін жаттатамыз. «мама, ана неге төртеу» деп сұрайды Шахановтың өлеңдерін жаттаған балам. Біз талдап түсіндіріп береміз. Соның арқасында өз тілін ұмытпай өсіп келе жатты. Осындай қазақ тіліне, өзінің еліне сондай махаббаты бар баланы біз сол жақта өшіріп алмайық деп қорықтық. Көшті кешіктіріп жатқанымызға өкіндік. Сонымен ұрпақтың аманатын арқалап, 2017 жылы қыркүйекте көшіп келдік-ау әйтеу.
Майра Жәйтінбекқызы: Менің көшіп келуім қызық. 2016 жылы Астанаға келіп көріп, қыдырып қайттық. Осыдан кейін Қазақстанға келу көкейіме қаттырақ орнап алды. 2017 жылы екі қызыма EXPO-ны көрсету үшін қайта келдім. 1-сынып оқитын тұңғышым мен енді аяғын басқан 1 жастағы қызымды ертіп, екі чемоданымды көтеріп келген менің артымнан сол кездегі жағдайларға байланысты бір сәлем келді. Ол «қалып қойсаң» деген өтініш еді. Содан мен бірден ойланбастан келісіп, екі қыз, екі чемонадыммен қалатын болып шештім.
Менің де сондай келгім келіп жүреді. Бір орай күтемін. Әркез жаңағы Гүлнұра айтқан сияқты жағдайлар бола береді. оның үстіне жағдайымызды жасап алғанбыз. Қазіргі тілмен айтқанда «комфорт зонадан» шығу қиын. Ал осы сапарда тез шешім қабылдауыма тура келді. Бір жағынан сол кездегі жағдайлардың тым жақсыға апармайтынын сезгендеймін. Ол жақтағы жағдайларды басымнан кешкен жоқпын. Одан бұрын кетіп қалған адаммын. Батыл шешім жасаудың арқасында бүгінгі күнімде еш өкінішім жоқ. Өте қуанамын. Осы Қазақ елінде көптеп, көгеріп жатырмыз.
Мөлдір Айқынқызы: 2016 жылы университет бітіргеннен кейін бірден Қытай Халық Республикасының мемлекеттік емтиханына қатынасып, үкіметтік қызметке тұрдым. Оқуды енді бітіріп, мемлекеттік қызметке жаңадан кіріскен жас маман ретінде Қазақстанға көшем деген ой менде әу баста болмағаны рас. Бірақ сол кезде басталған Қытай Халық Республикасының мемлекеттік тілігін дәріптеу сынды науқанға дөп келдім. Мемлекеттік қызмет болған соң 5 жылға келісімшарт жасалып қойған. Шегінерге жол жоқ. Уақытты толтыру керек. Сөйтіп жүргенде отбасылы болдым, тұңғышымыз өмірге келді. Біз үйде қазақша сөйлесек те, кішкентайымның тілі қытайша шықты. Бір ауыз қазақша сөйлете алмадық.
Бір күні Қытайдағы тиктоктан Алматыдағы бір Қытайдан келген мұғалімнің осы жақта қызмет істейтінін, парақшасынан осындағы мектепті, оқушыларды көрдім. Әлі есімде, кластардың іші қазақы безендірілген, төбесіне шаңырақ бейнелеген. Балалар да қазақы киім киеді. Содан: «Мен де педагогиканы оқыдым. Педагогика қайда барсам да бір. Қытайдың балаларын оқытқанша өзімнің қазағымның балаларына сабақ берсем, үйренген білімімді сол жаққа да істете алсам... Мен бұл жақта осылай істеп жүре берсем, бәлкім жақсы өмір сүретін шығармын. Бірақ Қазақ еліне барып, баламды өсіріп, сол жаққа қызмет етсем», - деп ойладым. Сөйтіп жүріп үш жыл өтті. Бес жылсыз жұмыстан босатпайды. Тағы екі жыл күтуге тура келді.
Бірақ біз Қазақстанға келіп көрмегенбіз. Аздап қорықтық. Бірақ іштей бір сенім басым болды. Сөйтіп 2020 жылы жұмыстан шығып, үйімізді сатып көшуге дайындалып жатқанда карантин басталып кетті. Шекара біткен тарс жабық. Тағы екі жылға қалып қойдық. Осы кезде бізді азғырған туыс-туған, дос-жаран да көп болды. Бәрінің айтатыны: «барып та көрген жоқсыңдар... Сендерге дайын тұрған ештеңе жоқ...». Бірақ біз ешкімге бой бермедік. 2022 жылдың желтоқсан айында, карантин аяқтала бере Қазақстан мен Қытай шекарасының ашылғанын күтпей, ішкі Қытай арқылы 3 күн ұшып Қазақстанға жеттік.
Журналист: Қазақ: «өзге елде сұлтан болғанша, өз елінде ұлтан бол» дейді ғой. Сіздер кіндік қандарыңыз тамған топырақты тастап, қаншама ғасыр ата-бабаларыңыз өмір кешкен туған жерді қиып, ол ғана емес, орта жолдан, яғни белгілі бір деңгейде шыққан белестеріңізді, үйреніскен ортаны, бет-бедел, жиған мал-мүлікті қалдырып келдіңіздер. Халық түсініп отыр, 2016-2018 жылдары қандай жағдай болғанын біліп отыр. Біразыңыз сол қым-қуыт жағдайды бастан өткердіңіздер. Осындайда жазушы, ақын «Абай жолы», «Ахмет. Ұлт ұстазы», «Міржақып. Оян, қазақ!» фильмдерінің сценариін жазған драматург ағамыз Ұларбек Нұрғалымұлының мынандай бір өлең жолдары еске түседі.
«Қош, Туған жер!
Сөгілген қабырғамдай,
Қабір қалды-ай, қалқайып бауыр қалды-ай.
Еліңде жоқ шеттегі жеріңді аңсау –
Фәниде жоқ әкеңді сағынғандай…».
Сіздер күткен Қазақстан қалай болды? Шын өмірде бетпе-бет келген Қазақстан қандай болды?
Нұршаш Нұрмұханқызы: Мен 2002 жылы Шыңжаң медицина университетінің Жалпы клиникасын бітіргенмін. Соны бітіргеннен кейін сол медицина университетінің екінші емханасында балалар дәрігері, терапевт болып жұмыс істедім. Медицина саласы болған соң талап қатаң. Бес жыл сайын категория алып, біліктілігіңді дәлелдеп отыруың керек. Оған жету оңай емес. Соның бәрінен өттік. Жас отбасы ретінде де несиемен үй алып, жағдайымызды уақыт өте оңап, белгілі бір белеске шықтық. Туыс-туған, дос-жаран ол бөлек әңгіме. Бір жыл орныңнан қозғалу кім-кімге де оңай емес. Бірақ біздің анау жүрек түкпіріміздегі Отанымызға, атамекенімізге деген бір құлшыныс, болашақта ұрпақтарымыз өз елінде емін-еркін өссін деген бір арман-тілек сол нәрселердің бәрін тастауға мәжбүр етті. Әрине, бұл айтуға оңай. Тастай салып кетіп қалдық па? Жоқ, неше жылғы толғаныс, ойланыс, содан кейін барып шешім қабылдау деген қаншама кешірмелер жатыр. Яғни жағдайымызды жасап енді «үһ» дей бергенде қайтадан тың өмірді нөлден бастайсың. Бұл жаққа келгенде надансың. Орысша түсінбей, не жауап бере алмай қиналасың. Өзім дәрігер бола тұра балам ауырып қалғанда дәріханадан дәрі сатып ала алмай қиналған кездерім болған. Қызым қытай балабақшасын оқып келгендіктен бірінші, екінші сыныпта қиналды. Тілдік кедергілер, ортаның бөлуі болды. «Ешкім мені қасына қоспайды, жалғыз жүремін» деген кезде жүрегім қарс айырылған кездер болды.
Аллаға шүкір, мен Қазақстанға келіп өзімді басқа қырынан таптым деп ойлаймын. Қиналдық. Жұмыс бастағанша қаншама қиындық болды. Терминдерді түсінбей, дипломдарымызды растату үшін қаншама сөз де естідік. Бірақ ол да өтіп кетеді екен. Мен оған бола ешқашан өкініп көрген жоқпын. Қазақстанның тәуелсіздігі болмаса біздің осы күніміз де, ұрпақтарымыздың жағдайы да қандай болатынын бір құдай біледі. Сондықтан Аллаға мың шүкір деймін.
Гүлнұра Қоңырбайқызы: Шекарадан өткен кезде бірінші қуанышты шекара қызметкерлері сыйлады. Балаларымды ертіп, чемодандарымызды көтерісіп жүгіріп жүрді. Сол кезде балаларымда «мама, бұл біздің ел ғой» деген ой болғанын ана жүрегім сезді. Мен соншама үлкен махаббатпен келдім бе, білмеймін, Қазақстанның кем тұсын көрмеппін. Көрсем де көз жұма қараған шығармын.
Бірақ таза қазақша сөйлеп тұрса да балалар шынымен бөлектейді екен. Алғашқы күндері балам «сыныптағы балалар «қытайсың» деп айтты» деп жылап келді. Жүрегің жылайды. Баламмен бірге жылаған кезім болды. Сөйтіп айтып жүрген балалардың ата-анасымен жолықтық. Класс жетекшілерімен шешім еттік. Қазір балаларым үш тілде еркін сөйлейді. Қазір Қазақстанға алып келген бізге рахметін жаудырады. «Бұрын әкемнің жұмыс орынында жүргенде «әкем екеуміз Қазақстанға ұшақпен кетеміз» деп айтушы едім. Әкем сол арманымды орындап, ұшақпен алып келді. Сол кезде маған «ұшақпен емес, велосипедпен баарсың» дейтін ағалар Қытайда қалып қойды...» дейді.
Иә, біздің де ол жақта кіндік кесіп, кіріңді жуған туған жеріміз қалып қойды. Мәпелеп өсірген анаң қалады. Ұлы армандар үшін, ұрпағың үшін анаңды тастап кеткен сияқтысың. Сол жері батады. «Не үшін келдің?» деген кісілер де болды. Мен келмесем, қаншама ұрпақ қалып қояр еді.
Мен анамды қимай көп жүрдім. Бірақ маған «мен бәрібір де жат жұрттық болдым. Бір азаматтың арманын орындайын» деген ой келді. Көшетін болып, жүгімізді буып-түйіп жатқан кезде жақсылап бір жыладым да жиналдым. Әйел адам бекінеді екен. Әйел жиналмай, мен ойлаймын, бір отбасында еш нәрсе жиналмайды. Қандай ұлы шешімдерге әйел заты барады. Келгеннен кері көшіп кеткен талай отбасы болды. Байқасам, бәрінің де әйелдері қосылмаған, жылаған, көнбеген. Сондықтан әйел адам қазық болады.
Сол отбасын бір елден бір елде көшуге сол қазықты әйел адам қалай мықты қағады, сол отбасы сол жерге мықты болып байланады. Сол үшін аналарға айтарым: иә, туған жеріңізде анаңыз қалды, туған ортаңыз қалды. Бірақ бәрібір де ұрпақтың қамы үшін жүрегіңіздің жартысын қиып тастайсыз. Міндетті түрде соған шыдау керек. Соған көну керек. Бұл үлкен бодау. Бірақ бұның қарымтасы болады, ұрпақтан қайтады.
Майра Жәйтінбекқызы: Мен қыдырып келіп қалып қойдым дедім ғой. Сөйтіп сол кездегі жағдайларға байланысты отағасының жұмысы бітпей 2 жылға жауық кешікті. Жүгіммен жиналып та келген адам емеспін ғой. Бір жастағы баламды көтеріп, 1-сынып бітіріп келген баламды оқуға кіргізіп, қара там үй алып, оны ремонттап күндер өтіп жатты. Тілдік кедергілер бізде де болды. Тұрмыстық қиындықты ауызға алғым да келмейді. Адамдардың қиындық деп отырғаны кеңірдегі – бір тамағы ғана.
Менің бір қиналған жерім – жаңағы бір жастағы қызым әкесін қатты сағынды. Телефонмен видео арқылы сөйлесіп, көрісіп тұрдық. Бірақ дейтұрғанмен, әкесін құшақтағысы келеді. Ол сәби ғой. Сол кезде оның әкесін тауып бере алмағаным маған қатты қатып кетті. Ойлап кеттім, бала үшін ата-ананың бар болуы деген өте маңызды екен ғой. Қазіргі күнде, өзіңіз жақсы білесіз, отбасын тастап, бала-шағасын тастап, екі бөлініп і кетіп жатқан отбасылар өте көп болып жатыр ғой. Қалай солай жасайды екен. Өйткені мен өзім соны қатты сезініп кеттім. Бір жыл сегіз ай кезінде балаларыма әкесін тауып бере алмаған кезім менің өмірімдегі ең қиын кезеңдер болды деп ойлаймын.
Сол жақта шалқып отыра берсек, ертеңгі күні біздің ұрпағымыз қиналып қалады. Сондықтан тәуекел жасауымыз керек. Адам бір өмірін қайда болса да сүре алады. Мен ол жақта қолыма қалам ұстап, компьютердің алдында өзімнің нәпақамды тауып жүрген болсам, ал осы жерге келгелі өзімнің анамның берген тәрбиесі, бала күнімнен көріп өскен жұмыс тігіншілікпен айналыса бастадым. Қолыма қайшы ұстап өзімнің нанымды тауып, балаларымды тәрбиелеп отырмын. Анаға қара қыз өсер дейді. Қыз бала тәрбиелеп отырған отбасы міндетті түрде қолына ине-жіп ұстаған ана болу керек. Сонда ғана жаңа қыз бала нәзік болып майысып өседі.
Мөлдір Айқынқызы: карантин кезінде кідіріп қалған екі жылда не бір сөздерді естідік. Қазақстанның жақсы бір сөзін естімейміз. Ата-анамызды да айныта бастады. Бірақ бетіміз бері қарап алған. Ешкімге көнбейміз. Қашқандай болып ішкі Қытаймен айналып үш күн жүріп жеттік дедім ғой. Ең алдымен Алматы әуежайына жеттік. Астанаға ұшақ күтіп отырмыз. Кішкентаймымыз бұзықтау еді. Айғайлап, ары-бері жүгіріп күту залын басына көшірді. Оның үстіне неше күн ұшақпен жүрміз. Әбден іші пысқан.
Сосын жолдасым «тыныш отыр!» деп құйрығына бір тартты. Қасымызда ұшақ күтіп отырған бір әже: «не үшін тиіп жатсың андағы балаға. Ол деген ұлттың ертеңі, Отанның болашағы! Ұрма! Жүгірсін, қазақтың жері жетеді», - деді. Ана сөзден қатты тебіреніп кеттім. Жолдан шаршап жеткен мен Қазақстанға келгенімізді сол кезде сезіндім. Сосын Астанаға келдік. Осы жердегі туыстарымыз, таныстарымыз алдымыздан шығып шашуын шашып, әнін әуелетіп, күйін күмбірлетіп қарсы алды. «Жеттік-ау, аңсаған Қазақстанға...» деген бір ой болды.
Құжат бітіру барысында қиналдық. Бірақ ол кезде өзімді қорашсындым. Надан сияқты не әріпті түзеп жаза алмаймыз. Алғашқы екі ай қиын болды. Кейін ақырын-ақырын маған былай бір ой келді. Бейтаныс деп жүре беру керек емес. Біз жаспыз, үйренуіміз керек, бейімделуіміз керек. Әрі қарай жата алмадым. Бейімделдік. Барынша тырыстық.
Гүлнұра Қоңырбайқызы: Қытайда жүргенде алғашқы қоңырау туралы көп еститінбіз. Ақ бантик байлаған қыздар, мектеп формасы, бәрі-бәрі бізге таңсық болды. Сондықтан да алғашқы қоңырау дегенді қатты күтетінбіз. Бірде алғашқы қоңырау кезінде 1-сыныптың балалары қасқайып кіріп келе жатты. Апайлары: «ой, менің президенттерім келді. Ой, менің депутаттарым келді. Ой, менің батырларым келді» деп әлгі балаларды қарсы алып, кіргізіп тұр. Сол жерде көзіме жас үйірілді. Иә, бұл жерде балалар неге өзін сондай рухты сезінеді десем, мектеп табалдырығын аттаған күннен бастап үлкен сенім артып, демеу болады екен ғой.
Журналист: Өйткені олар өз елінде...
Нұршаш Нұрмұханқызы: Өз елінде деген өте керемет сөз. Мысалы, қазір көп адамдар келгісі келеді. Жылы орнынан қозғалмау бір мәселе, ұрпақтың кейін не болатыны бір мәселе, жан бағу тағы бір мәселе. Бірақ мына жерде өз еліңде болсаң, сен бірінші ұлтсың. Ал біз Қытайда болғанда сен қанша мықты болсаң да, бірінші қытайлар, содан кейін ұйғырлар, одан қалса қазақтар еленеді. Сен профессорсың ба, басқасың ба, бәрібір. Қазіргі жағдайы, мүмкін, одан да ауыр шығар. Оны мен білмеймін. Мен айтар едім, егер Қазақстанға көшіп келемін деген адам бірінші кезекте ұрпағының өз елінде қасқайып, емін-еркін, жүрегіңде ешқандай бір қысым болмай өсетінін білсе екен. Соған көзін жеткізуі керек. Осыған көзі жеткен адам күні ертең не боламын, мен жан баға аламын ба демейді. Көшіп келеді. Қайда барсаң да ырыздық біреу ғана. Сондықтан Қазақстанға келу біздің тұрмыстық мәселеде емес, ұрпағымыздың мәселесінде ең шешуші рөл атқарған. Балаң ешқандай отар елде емеспін деген оймен өседі. Қазақстанға келсең, байып кетпейсің. Байып кетуің де мүмкін. Бірақ ұрпағың керемет болады. Ұрпақ мәселесі келгенде бірінші ретте ойлану керек.
Гүлнұра Қоңырбайқызы: Бізге бір ағамыз ақыл айтқан баяғыда. Қазір кетсең өзің зиян шегуің мүмкін, бірақ ұрпағың пайда табады. Ал енді кейін кетсең өзің пайда табуың мүмкін, бірақ ұрпағың кенделейді деп. Сол сөздер де көп ес болды бізге.
Мөлдір Айқынқызы: Мен айтар едім, қазақты қазақ қана еркелетеді. Өйткені, келгеннен кейін байқадым, Қазақстанда жасап жатқан қазақтар еркелеп жүр. Өйткені, бізде медицина тегін, оқу-ағарту тегін. Балалар сондай еркін өседі. Өз-өзіне сенімді болып өседі. Біз жастайымыздан басқа мемлекетте өскеннен кейін бе, бізде ондай сенімділік болмады. Бұл жақта балалар жанып тұр. Бұл Қазақ елінің, қазақ топырағының қасиеті шығар, бәлкім.
Журналист: Мен жаңа сөздің басын не үшін батырлар деп бастадым. Мүмкін біреу үшін жай әңгіме шығар. Бірақ бізде айтылмай қалған жүрек тебірентетін талай дүние жатыр көңіл түкпірлеріңізде. Гүлнұра ханым өте жақсы айтып кеттіңіз. Отбасында әйелдің рөлі ерекше. Мысалы, мен жиырма жасымда шекарадан жалғыз өттім. Содан бері 19 жыл өте шығыпты. Біз көрген қиыншылықтар басқа. Біз жастық жалынмен келдік. Біздің аяғымызға оратылатын бала болған жоқ. Қабағына қарайтын қайын жұрт болған жоқ. Көңіліне қарайтын күйеу болған жоқ. Жападан жалғыз атойлап келдік те, қасқайып тұрып қосылып кеттік. Оқыдық, орта таптық. Сіңдік. Міне, бүгін соңғы буынымен келген өздеріңізбен сыр ақтарысып отырмыз. Көш деген оңай емес. Әрбіріңізден бір-бір кино, бір-бір кітап шығады. Ең бастысы сіздер осыншама бодау бердіңіздер. Бірақ біз бодау бердік деп қиналып отырған жоқсыздар. Көз алдарыңызда үлкен жетістіктермен, тамаша тәрбиесімен желкілдеп өсіп келе жатқан балаларыңызға қарап қиындықтардың бәрін ұмыт қалдырып отырсыздар. Сіздердің жетістіктеріңіз сол. Сіздер қандай да болса мақтауға лайықсыздар.
Гүлнұра Қоңырбайқызы: Бұл жерде бір рулы елден бөліну, туған топырағыңды тастап, басқа елге келу өз қазағың болса да қиын. Біз көшіп келіп жатқанда бізге сондай бір жүрекке тиетін тағы бір мәселе болды. Біздің елден көшіп жатқандар болды. Әлеуметтік желі арқылы қарап отырамыз ғой. Біздің небір блогерлеріміз, жұлдыздарымыз қазақтың осы құйқалы жерін тастап, шетелге көшіп жатты. Ашық әшкере айтып жатады. Сол кезде ойлаймын, қазақтың жалғыз отаны Қазақстан емес пе еді?! Олар Америкаға, Түркияға, Дубайға кетіп жатыр. Сонда баласының болашағын не істейді екен? Қазақтың мынау ұланғайыр даласын кімге тастап көшіп бара жатыр екен? Қазақтың ұлы даласына қазақ ие болып қалу керек. Мейлі көшіп келгендер болсын, мейлі осы топырақты қорғап қалғандар болсын, ол бәрімізге ортақ топырақ. Әрі ол бабамыздан аманат болып қалды. Оны ұрпақтарымызға аманаттаймыз. Мүмкін, білім алып келуге, өзін дамытып келуге болатын шығар. Бірақ ата жұртты ешқашан тастап кетуге болмайды. Мысалға, біздің Қазақстанда қаншама туризмі дамымаған, бірақ әдемі жерлер өте көп. Бірақ қазақтар туризм дамымаған, сервис жоқ, бұл жақтарға саяхатқа бармаймыз деп шетелге кетіп жатады. Мен айтар едім, егер туризм дамымаса да, ол жерде сервис болмаса да, сіз ақшаңызды құйып, серуендеп келіңіз. Сервис сосын шықпас па еді?! Сол ақша құйылғанда, шетелге біз ақшамызды жібермегенде, Түркияға, Египетке жібермегенде, біздің ішкі туризм дамып кетпеуші ме еді?!..
Журналист: Иә, оқырман. Біздің де бүгінгі айтпақшы өзекті ойымыз осы еді. Сіз қорытындылап, тұжырымдап отырсыз. Осыншама туған елін, жұртын тастап, қиып кете салуға дайын жастардың қатары молайды. Солардың жүрегіне, әсіресе мынау бір-бір отбасының алтын діңгегі болып отырған аналардың көңіліне бойлай алсақ, бүгінгі сұхбатымыздың мақсаты орындалды. Хош, сау болыңыздар!